Als vooronderzoek voor een essay las ik de afgelopen weken veel werk van Oost-Aziatische schrijvers. Hun personages waren bijna allemaal ook Aziatisch. Op een dag werd ik wakker uit een droom, waarin alle mensen een Oost-Aziatisch uiterlijk hadden. Hierdoor besefte ik met een lichte schok dat de mensen in mijn dromen gewoonlijk wit zijn. Werkt representatie door in onze dromen? Hoe zien de mensen eruit in jouw dromen? Lijken ze op jou, en welke taal spreken ze?

In Past Lives (2023), de veelbesproken en bejubelde debuutfilm van de Koreaans-Canadese schrijver en toneelregisseur Celine Song, liggen de Koreaans-Amerikaanse Nora en haar Amerikaanse man Arthur in bed. “Wist je dat je Koreaans praat in je slaap?” vraagt hij. “Echt?” zegt ze. “Dat wist ik niet.” “Ja, nooit Engels, alleen Koreaans.” Hij wil Koreaans leren om zijn vrouw beter te begrijpen, om te begrijpen waar zijn vrouw over droomt. Omdat er een ruimte is in haar waar hij niet bij kan.

Past Lives gaat over twee jeugdvrienden, Nora (haar westerse naam, omdat mensen Na Young volgens haar ouders niet zouden onthouden) en Hae Sung. Ze verliezen elkaar uit het oog nadat Nora met haar ouders van Seoul naar Canada migreert. “Wie iets achterlaat, heeft ook iets nieuws te winnen," zo verklaart Nora’s moeder aan Hae Sungs moeder.

Wanneer de jeugdvrienden elkaar in hun studententijd weer terugvinden via Facebook, volgt er een periode waarin ze elkaar geregeld spreken via Skype. “Huil je nog steeds zo veel?” vraagt Hae Sung. “Nee,” antwoordt Nora. “In het begin wel, toen we net geëmigreerd waren, maar na een tijdje stopte ik ermee. Niemand merkte het toch als ik moest huilen.”

Na een tijdje kapt Nora het contact af, want waar gaat de vriendschap (“of hadden we misschien een relatie?” vraagt Hae Sung) nou helemaal naartoe? Ze wil vooruitkomen als schrijver in New York, terwijl Hae Sung haar terugzuigt naar Seoul. En zo wordt ze tijdens een schrijversresidentie verliefd en trouwt ze met Arthur, een witte Joods-Amerikaanse schrijver. Wanneer Hae Sung twaalf jaar na het laatste Skype-gesprek zijn opwachting maakt in New York onder het mom van vakantie, reageert Arthur heel begripvol en niet bezitterig.

In de liefde draait het veelal om de juiste timing. Het thema van de film doet denken aan de klassieker In the Mood for Love (2000) van de Chinese filmregisseur Wong Kar Wai (1958), waarin twee geliefden elkaar steeds op onmogelijke momenten in het leven tegenkomen. Je kunt er nog zo voor in de stemming zijn: soms is de timing gewoon net verkeerd. Song voegt er nog het Koreaans-boeddhistische idee van In-Yun aan toe: lotsbestemming. Als twee mensen trouwen, dan zijn er 8000 levens aan vooraf gegaan waarin zij elkaar al eerder tegenkwamen.

Past Lives vertelt een universeel verhaal over mogelijke liefdeslevens die je had kunnen leiden, en verbindt dit met migratie. Iedereen heeft wel een in de knop gebroken crush waarover je misschien weleens hebt gefantaseerd: hoe zou mijn leven eruitzien als ik met hen was geweest? Zouden we dan kinderen hebben? Zouden we gelukkig zijn?

Daarnaast voelt Nora zich duidelijk bicultureel. Ze beschrijft Hae Sung tegen haar man als “hij is zó Koreaans”, waardoor zij zich heel Amerikaans zegt te voelen en tegelijkertijd ook Koreaans. Oftewel: ze voelt zich meer Amerikaans omdat Hae Sung dat zo duidelijk níét is, maar tegelijkertijd brengt hij haar ook meer in contact met haar Koreaanse kant. Deze fluïde culturele identiteit komt onder spanning te staan als Hae Sung opduikt in New York. Wanneer ze met z’n drieën aan de bar zitten, doet Nora eerst nog moeite om voor Arthur te vertalen als Hae Sun spreekt, maar na een tijdje laat ze zich gaan en spreekt ze vooral Koreaans. Het laat treffend zien hoe uitsluitend taal kan zijn: spreekt ze Koreaans, dan sluit ze haar man buiten, spreekt ze Engels, dan sluit ze haar vriend buiten. En vertaalt ze alles, dan is ze vooral bezig met vertalen.

Hae Sung is als Nora’s toegangspoort tot haar jeugd, een leven geleden, waar ze Arthur onmogelijk deelgenoot van kan maken. Zo zegt ze ook tegen Hae Sung: “Ik heb de kleine Na Young bij jou achtergelaten.” Vriendschappen die je van kinds af aan al hebt, voelen altijd bijzonder omdat die vrienden weten waar je vandaan kwam: dat je destijds stoer en een huilebalk tegelijkertijd was.

Ze zeggen weleens dat een goed verhaal zowel universeel als persoonlijk is, en dat is hier precies het geval. Ik zou de specifiek Koreaanse setting vooral niet willen uitvlakken. Zo schreef Joost Jungsik Vormeer treffend op de online kunstplatform Mister Motley:

“(…) de film is ook heel Koreaans. Door de geschiedenis van het volk, de splitsing van de natie in twee vijandelijke staten, de deportaties van Koreanen naar Centraal-Azië, de emigratiestromen naar Noord-Amerika en de interlandelijke adopties zijn families, gezinnen en vrienden uit elkaar gerukt. Veel Koreanen hebben familieleden aan de andere kant van de gesloten grens wonen of zijn geëmigreerd of geadopteerd. (…) Iemand missen en zoeken, soms wanhopig en vaak zonder veel informatie, is een ervaring die deel uitmaakt van de moderne Koreaanse geschiedenis.”

Past Lives is een heerlijke film voor dit seizoen, om bij te mijmeren over jeugdliefdes van weleer. Sterker nog, “jullie liefdesverhaal zou zoveel mooier zijn dan dat van ons,” aldus Arthur tegen Nora. Zouden Nora en Hae Sung gelukkig samen zijn geweest als ze nooit was weggegaan? Achteraf is het soms moeilijk te bepalen of het beter is om te blijven of vertrekken. Hoewel het soms In-Yun of het lot lijkt dat alles zo had moeten zijn, speelt toeval ook een rol. Daarbij is het niet meer dan menselijk om af en toe te fantaseren over hoe het anders had kunnen zijn. Als ik in een ander land was opgegroeid, hoe hadden mijn dromen er dan uit gezien?

Past Lives draait nu in de bioscoop.

Tonya Sudiono is journalist, communicator en lid raad van advies bij het Nederlands Letterenfonds. Ze schrijft voor Lilith Magazine een column over all things cultuur.

Column: Fluïde culturele identiteit onder spanning