Liberté, Égalité, Beyoncé samengesteld door Munganyende Hélène Christelle

Van Beyhova’s getuigen tot Beyoncé-critici, deze elf schrijvers onderzochten wat Beyoncé zo inspirerend maakt en zijn het over één ding eens: Queen B draagt haar kroon met verve. Beyoncé is een grote zus, moeder, feminist, activist en carrièrevrouw. Ze zingt over ontrouw, onafhankelijkheid, macht, zwarte liefde en empowerment en laat zien wat je als jonge zwarte vrouw kunt bereiken. De invloed van Beyoncé in de wereld is gigantisch, ook in de levens van deze elf Beyoncé-experts. Zij laten je kennismaken met de echte Queen B.

Samengesteld en ingeleid door Beyoncéoloog Munganyende Hélène Christelle. Met bijdragen van Rowan Blijd - Ernestine Comvalius - Babeth Fonchie Fotchind - Clarice Gargard - Dalilla Hermans - Angelique Houtveen - Sabrine Ingabire - Soe Nsuki - Amanda Rijff - Marian Spier

In Macht & Moederschap schrijft Rowan Blijd over wat Beyonce voor haar betekent en hun gedeelde ervaring. Wil je meer? Koop het boek hier!

Beyoncé: macht & moederschap

Mijn familie zou zeggen dat ik Beyoncé op een voetstuk plaats. En dat ik vooral niet moet doen alsof ze God is. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat mijn familie gelovig is en fandom en het geloof op gespannen voet met elkaar staan. Helemaal ongelijk hebben ze niet, mijn familie. Ik kan inderdaad vol bewondering naar Beyoncé kijken, over haar lezen of anderszins informatie over Bey tot mij nemen. Overigens vind ik het heel gevat hoe ze inspeelt op de manier waarop het gros van haar fans haar ziet: als een goddess. Tijdens haar optredens en in haar videoclips zie je haar dan ook vaak met een soort aureool of kroon op haar hoofd. Ze maakt graag gebruik van de beeltenis van godinnen en heiligen. Ik durf me er denk ik niet te veel in te verdiepen. Wellicht ben ik bang dat ook ik het eigenlijk te ver vind gaan hoe ze ervoor kiest zichzelf te portretteren als bijvoorbeeld de Orisha Oshun, een heilige uit de Yoruba-religie. Liever put ik motivatie en inspiratie uit Beyoncé als ondernemer, artiest en vooral als moeder (en daarnaast wil ik de haters geen gelijk geven). Het moederschap is Beyoncé namelijk niet komen aanwaaien. Haar verhaal past tussen de verhalen van heel veel anderen met een kinderwens. Zelfs Queen B, een powerhouse bij wie alles lijkt te lukken, heeft bepaalde dingen niet in de hand.

Als de megafan die ik ben – ik heb haar een keer aangeraakt en meer dan eens in de ogen gekeken bij haar concerten – kan ik mezelf verliezen in het opzoeken van allerlei feiten over haar, in het steeds opnieuw bekijken van haar oude optredens en interviews en uitzoeken hoe ze nu eigenlijk als merk en persoon overeind weet te blijven. Ik heb niet de illusie ooit zelf zo’n performer te worden, maar na een middagje down the Beyoncé rabbit hole voel ik me vaak wel alsof ik de hele wereld aankan. Dat moeilijke gesprek op het werk? Komt goed. Zeggen waar het op staat? Geen probleem. Aan mijn carrière én gezinsleven tegelijkertijd bouwen? Doen we gewoon.

De hele machine achter Beyoncé stelt haar in staat te doen wat ze doet. Een jonger ik geloofde nog in de befaamde uitspraak ‘You have the same amount of hours in a day as Beyoncé’. Inmiddels weet ik wel beter, maar toch brandt er een vuur in mij zodra er een nieuw project van Bey voorbijkomt. Voor haar film Black Is King heb ik speciaal Disney+ aangeschaft (mocht je je nu nog afvragen wat voor Beyoncé-fan ik ben, zo eentje dus). Black Is King is een film die je niet in je eentje moet kijken, maar met andere Beyhive-leden. Dan kun je samen diverse trivia opzoeken, uitwisselen en andere details checken in de film. Maar het is natuurlijk ook gewoon lekker genieten. Black Is King stelde niet teleur. Ik liet her en der zelfs (of uiteraard) een traan. Vooral het nummer ‘Bigger’ raakte me diep. Het was het nummer dat ik luisterde toen ik zwanger was van mijn eerste kindje, Amari. Het was bij de tiende keer luisteren dat de tekst pas echt goed tot mij doordrong.

I’ll be the roots, you be the tree
Pass on the fruit that was given to me
Legacy, ah, we’re part of something way bigger

Het idee alleen al dat je met je partner een basis aan het leggen bent voor een volgende generatie. Dat je de wortels vormt voor een jonge zwarte man en zo met z’n allen deel uitmaakt van een legacy of nalatenschap gaf mij kippenvel. Ik werd op jonge leeftijd al bewust gemaakt van het bestaan van mijn voorouders en dat ze overal waar ik ga met mij zijn. Ik wil datzelfde gevoel ook voor mijn kinderen. In 2013 interviewde Oprah Beyoncé in aanloop naar de première van Beyoncés documentaire Life Is But a Dream. In het interview praat Beyoncé over een van de verdrietigste dingen die haar en echtgenoot Jay-Z zijn overkomen: het verliezen van een kindje. Beyoncé zegt in het interview: ‘Het is onderdeel van mijn verhaal. En het is een van de moeilijkste dingen die ik heb meegemaakt.’ Bijzonder om Beyoncé zo te horen praten over het verliezen van een kind. Ze is meestal niet zo open in interviews en laat haar werk liever voor zich spreken. In Life Is But a Dream vertelt Beyoncé over een van haar zwangerschappen en dat alles een week vóór de miskraam nog helemaal oké leek. De baby had een hartslag en de arts zag geen andere opvallende zaken. Helaas bleek een week na die echo dat de baby geen hartslag meer had. Om haar ervaringen en gevoelens te verwerken dook Beyoncé de studio in, als een vorm van therapie. ‘You took the life right out of me,’ zingt ze in de documentaire. En: ‘I’m longing for your heartbeat.’ Een herkenbaar gevoel voor iedereen die ooit vroegtijdig afscheid heeft moeten nemen van een kindje. Dat Bey het zowel in het Oprah-interview als in haar documentaire heeft over haar miskraam betekent dat ze het een heel belangrijk thema vindt voor zichzelf, maar ook voor anderen om van haar te weten.

Als ik één ding weet van Beyoncé, is dat ze nooit zomaar dingen doet. Alles is doordacht. Dat hoeft overigens niet iets slechts te zijn. In dit geval snap ik juist heel goed waarom ze het verlies bespreekbaar maakt. Toen ik het interview voor het eerst zag, had ik nog geen idee wat er voor mij in het verschiet lag. Ik denk dat ik de woorden in 2013 nog niet goed begreep. Totdat november 2019 zich aandiende. Ik was hoogzwanger van Amari en ging voor een afspraak naar het ziekenhuis. Daar vroeg ik om een echo, omdat ik de baby niet goed voelde. Eigenlijk zag ik al op het moment dat de gynaecoloog het echoapparaat op mijn buik zette dat er iets niet in de haak was. Ik zag hem naarstig zoeken naar een teken van leven. En nog voordat hij de woorden uitsprak, zag ik al dat onze zoon er niet meer was.

Wat volgde waren veelal pijnlijke momenten waar mijn partner en ik ons doorheen hebben geworsteld. Veel praten, samen zijn en rust nemen om echt te be- seffen wat er was gebeurd. Tot die tijd leek het leven zo maakbaar, maar door zo’n ingrijpende gebeurtenis realiseer je je dat het leven gaat zoals het gaat en dat het aan jou is hoe je ermee omgaat. Wij zagen een andere toekomst voor ons dan we toebedeeld hadden gekregen en moesten daarmee om zien te gaan. Nu, twee jaar later, groeit er een nieuw leven in mij. Een pittige periode waarin ik veel heb getwijfeld aan mijn lichaam en aan mijn kunnen. Ik had vooral in het begin veel zorgen over het kindje en over mijn eigen gezondheid.

Zowel Beyoncé als topatleet Serena Williams is heel open geweest over hun zwangerschap en hoe het bij hen bijna is misgegaan. Beide vrouwen kregen te maken met ernstige complicaties, waardoor zowel zij als hun toen nog ongeboren kinderen gevaar liepen. Het soort complicaties dat vaker optreedt bij zwarte vrouwen. Serena begint haar opiniestuk voor cnn uit 2018 met de woorden: ‘I almost died after giving birth to my daughter Olympia.’ Ze beschrijft hoe een bloedprop haar bijna fataal was geworden.

De cijfers in Amerika en het Verenigd Koninkrijk met betrekking tot sterfte van zwarte vrouwen rond de bevalling liegen er niet om. In Engeland is er zelfs een campagne gestart – Five Times More genaamd – die aangeeft dat zwarte vrouwen vijf (!) keer meer kans hebben op complicaties rond de geboorte dan witte vrouwen. In Nederland hoorde ik eigenlijk nooit over dit soort statistieken. Met de verhalen van onder anderen Serena en Beyoncé in mijn hoofd begon mijn tweede zwangerschap met een rollercoaster aan emoties. Want als zelfs zulke succesvolle en vooral rijke vrouwen complicaties hadden tijdens hun zwanger- schap, waarom zou het voor mij als regular degular schmegular vrouw dan anders zijn? Ik ben dus op zijn zachtst gezegd zeer alert geweest. Ik telde schopjes, las me – nog meer en dan nog een beetje meer – in en mat mijn bloeddruk om de haverklap. Maar ik wist ook dat ik sterk was en nog overeind kon staan, ondanks het grote verlies dat we hadden geleden. Dat had ik in 2019 nooit gedacht.

In een openhartig interview uit 2019 lees ik voor het eerst dat Beyoncé meerdere miskramen heeft gehad en wat die ervaringen haar hebben geleerd over zich- zelf. Ze moest eerst voor zichzelf leren zorgen voor ze de moeder van iemand anders kon zijn. Het is bijna subtiel hoe ze hier benoemt dat ze vaker miskramen heeft gehad. Meervoud. Wat een heftig verlies om te moeten verwerken. Ik begrijp en voel nu wat ze met die woorden bedoelde. Na het verlies van Amari ging ik bijvoorbeeld na jaren van uitstellen fanatiek spor- ten, meer schrijven, beter eten (althans dat probeerde ik) en de kleine dingen – zoals qualitytime met mijn partner, vrienden en familie – waarderen. Ik heb me- zelf op verschillende manieren leren kennen, wat niet altijd makkelijk was. Al snel begreep ik dat het niet ging om de mensen aan wie ik mijn verhaal moest vertellen, maar om mezélf en het ownen van mijn narratief voor mezelf en voor mijn overleden kind. Het is kwetsbaar, maar er zit kracht in kwetsbaarheid en het delen.

Goed, ik ben nu dus moeder van een kindje in de hemel en een kindje dat zich eerder dit jaar heeft aangediend: Xolani Na’eem. Ik voel me grounded, gegrond. Mijn man en ik hadden daar een gesprek over met onze doula. Zij vertelde ons over onvoorwaardelijke liefde voor een baby in je buik. Je verliefdheid is dat wat je dan drijft. En ook nu is mijn liefde voor dit nieuwe leven dat in mij groeit onvoorwaardelijk. Dat mensen als Beyoncé openlijk spreken over het verlies dat ze hebben meegemaakt, maakt het voor mij weer een beetje makkelijker over het verlies te praten. Jay-Z, Beyoncés echtgenoot levert ook een kleine bijdrage aan het gesprek door in zijn nummer ‘Glory’ te benoemen hoe alle voorgaande zwangerschappen ‘vals alarm’ waren en dat de geboorte van dochter Blue Ivy ‘alles was waar hij voor had gebeden’. Een belangrijk moment om ons eraan te herinneren dat een miskraam niet alleen een zwangere overkomt, maar ook diens partner.

Inmiddels omarmt Beyoncé volledig dat ze artiest, ceo en moeder is. Zoals ze een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het gesprek over verlies, moederschap en zelfliefde, heeft ze ook laten zien hoe je de controle kunt houden over jouw narratief: de macht pakken wanneer men dat niet verwacht van een vrouw en zeker niet van een zwarte vrouw. Sinds Bey haar vader heeft ontslagen als haar manager en het heft in eigen hand heeft genomen zie ik een soort unbothered versie van Beyoncé. Ze is unapologetic over wie ze is en waar ze voor staat. En voor het geval je het nog niet doorhad: de vrouw is blackity, black, black. Zoek voor je eigen entertainment eens de video ‘The Day Beyoncé Turned Black’ van Saturday Night Live op. Er komt een enorme macht bij kijken wanneer je zo onomstotelijk kan zijn wie je bent.

Moeder? Check. ceo? Check. Een van de beste artiesten ooit? Check. Als vrouw hoeft ze niet langer te doen alsof. En ik ook niet. Ik hoef me niet nederig op te stellen, zodat een ander zich comfortabel voelt. Dat zit hem in de kracht van het moederschap. Door de pandemie en het verwerken van het verlies van Amari werd ik gedwongen om stil te staan en mezelf te evalueren. Ik keerde terug naar binnen en ging in gesprek met mezelf over wie ik ben en wie ik wil zijn. Ik sprak mezelf over de controle die ik kan uitoefenen op mijn leven. Nog altijd kijk ik af bij Beyoncé, de alleskunner. Een vrouw die inspireert en laat zien wat er mogelijk is. En dat vrouwen het allemaal kunnen. Natuurlijk sluit ik mijn ogen niet voor de legio mogelijkheden die Bey heeft door haar geld en faam. Ik ben me er heel bewust van zelfs, maar toch weet ze me telkens weer te inspireren om de beste versie van mezelf naar boven te halen op momenten dat ik ‘het’ even kwijt ben. Ook voor het schrijven van dit stuk heb ik meer dan eens Homecoming en oude Destiny’s Child-optredens opgezet om mijn inspiratie en motivatie aan te wakkeren.

Vrouwen die zelf hun narratief bepalen in een wereld waarin het tegenovergestelde van hen wordt verwacht. Vrouwen die open zijn over hun kwetsbaarheden en daarmee juist de verbinding aangaan met lotgenoten. Daar laat ik mij door inspireren. Dit is wie ik ben en waar ik voor sta. Daar schuilen een agency en kracht in die ik aspireer om altijd te bezitten. Al denk ik stiekem dat ik die kracht al wel te pakken heb. Ik moet mezelf er af en toe alleen aan herinneren dat ik beschik over al die eigenschappen. En als ik daarvoor een avondje down the Beyoncé rabbit hole op YouTube moet, so be it.